Khi bị bệnh gan, chúng ta không thể không lưu ý tới vấn đề dinh dưỡng. Gan đóng một vai trò chính quan trọng trong sự hoạt động của cơ thể. Hầu hết các chất bổ quan trọng đều đưa qua gan để dự trữ, biến thành hoá chất cần thiết cho toàn bộ cơ thể hay bài tiết. Người bệnh thường có quan niệm sai lầm về dinh dưỡng.
cong dung cua sua ong chua 63.2
Vì lo sợ sẽ làm hại cho gan, bệnh nhân thường không ăn uống đúng gây ra trường hợp thiếu dinh dưỡng, hoặc ăn quá nhiều một số thực phẩm không có hiệu quả cho gan chẳng hạn như ăn quá nhiều muối có cơ hội gây ra bi kịch lú lẫn hoặc cổ chướng. Dinh dưỡng khác nhau tuỳ theo loại bệnh gan, hiện tượng bệnh của gan chẳng hạn khi lúc bị gan cấp tính, lúc mãn tính, hoặc lúc chai gan, hay ung thư.
Tại sao gan quan trọng đối với các bộ phân cơ thể?
Gan là một cơ quan lớn nhất trong toàn bộ cơ thể và gan có rất nhiều có chức năng rất cần thiết để nuôi nấng cơ thể. Những chức năng quan trọng của gan bao gồm:
Biến hóa thức ăn hấp thụ thành năng lượng và một số chất sinh hoá cần thiết cho các bộ phân cơ thể.
Biến lọc các chất độc và thuốc.
Sản xuất một vài chất sinh hoá quan trọng cho các bộ phân cơ thể.
Vai trò của gan trong dinh dưỡng:
Thực phẩm ăn được tiêu hoá trong bao tử và ruô.t. Khoảng 85% tới 90% máu rời bao tử và ruột đem một số chất bổ quan trọng tới gan để được biến hoá thành một vài chất sinh hóa quan trọng để cơ thể dùng. Gan giúp dự trữ hoặc tiêu hoá một số chất bổ hấp thụ để bồi bổ đối với cơ thể dùng.
Ðại khái khi bị bệnh gan, vai trò chính của gan vẫn được tiếp tục nhưng có thể không làm việc kết quả tốt như lúc khỏe mạnh. Tuy nhiên bệnh nhân nên biết là bị bệnh gan không có nghĩa là sửa đổi buổi ăn bình thường. Nên tham khảo ý kiến với bác sĩ để biết mình có nên kiêng cữ không và một số thực phẩm nào nên tránh trong bữa ăn.
Những những chất dinh dưỡng quan trọng trong toàn bộ cơ thể:
Thực phẩm thường chứa 3 loại dinh dưỡng quan trọng cung cấp năng lượng đối với cơ thể: Chất Glucid (Carbohydrate), chất đạm (protein), chất mỡ (fats).
Chất Glucid (Carbohydrate) và mỡ đóng chức năng quan trọng bổ sung năng lượng giúp đối với cơ thể và tế bào hoạt đô.ng. Riêng chất đạm thường được dùng bởi cơ thể cho vấn đề sinh trưởng và sửa chữa tế bào.
Chất Glucid (Carbohydrate)
Chất Glucid có trong một vài thực phẩm như bánh mì, cơm, khoai tây, pasta, ngũ cốc, trái cây và đồ ngo.t. Chất glucid thường là những hợp chất đường và được dự trữ trong gan là chất glycogen. Khi cơ thể trong khoảng thời gian hoạt động cần nhiều năng lượng, gan giúp phân ly chất glycogen thành những chất đường không phức tạp (chẳng hạn như glucose, sucrose, lactose) để tế bào hoạt động.
Như vậy, toàn bộ cơ thể tránh một vài trường hợp đường trong máu quá thấp. Có những trường hợp khi gan quá suy yếu không thể hoạt động được, các bộ phân cơ thể tạo ra bi kịch nguy hiểm nếu chất đường xuống quá thấp.
Chất Ðạm (Protein)
Chất đạm thường được phân ly và hấp thụ vào máu và đưa tới gan bằng một vài chất amino acid. Khi tới gan, các chất amino acid được dự trữ để sau này dùng hay là chuyển thành năng lượng đối với cơ bắp thịt hoặc chuyển biến thành chất urê để bài tiết qua đường thâ.n. Khi bệnh xơ gan người bệnh có cơ hội bị lú lẫn khi chất ammonia cao.
Những chất đạm quan trọng trong gansản xuất chẳng hạn như albumin, transferin, ceruloplasmin và lipproteins. Tất cả những chất đạm này đóng một số chức năng quan trọng khác nhau trong cơ thể. Chất đạm có trong thịt cá, trứng, cheese, hột dẻ, và dairy.
Chất Mỡ (Fats)
Chất mỡ thường có một số thức ăn như bơ, phó mát, dầu ăn, thịt mỡ. Mỡ không thể tiêu hoá nếu không tưởng chất mâ.t. Mật được làm từ gan và được dữ trữ trong túi mâ.t. Mật được tiết vào ruột non để giúp cơ thể hấp thụ chất mỡ. Mật cần thiết để hấp thụ các sinh tố tan trong mỡ A, D, E, và K. Chất mỡ có cách dùng cho năng lượng dài hạn khi cần.
Dinh dưỡng cân bình
Trong đời sống chúng ta, bổ sung thức ăn đúng dinh dưỡng giúp chúng ta duy trì một đời sống khoẻ ma.nh. Một buổi ăn cân bình thường có ít chất mỡ, đường nhưng có nhiều chất xơ (fiber) và đủ chất đạm, vitamin và khoáng chất (minerals). Dinh dưỡng đúng khi chúng ta ăn đầy đủ thức ăn khác nhau để bổ sung đầy đủ các những dưỡng chất quý kể trên.
Có năm loại thực phẩm chính:
Bánh mì, ngũ cốc, cơm
Rau và trái cây
Sữa, yogurt, phó mát
Thịt, cá, đậu
Mỡ, dầu, đồ ăn ngo.t.
Mỡ, dầu, đồ ăn ngọt bổ sung rất nhiều năng lượng (calories) và có cách tạo ra trường hợp bị mập nếu ăn nhiều quá. Quan trọng trong bữa ăn là chọn từ 4 loại thực phẩm đầu tiên. Mỡ, dầu, đồ ăn ngọt nên ăn nhiều hơn cho một vài người thiếu cân. Riêng một vài người mập nên ăn ít hơn. Chúng ta cần calories khác nhau tùy theo tuổi tác, sex, trọng lượng và sinh hoa.t. Thí dụ: một người già và nhỏ con sẽ cần ít thức ăn hơn một thanh niên trẻ nhiều nghị lư.c. Nếu chúng ta ăn ít calorie hơn các bộ phân cơ thể cần, chúng ta sẽ sút cân. Nếu ăn nhiều hơn lượng các bộ phân cơ thể cần làm chúng ta mâ.p.
Dinh dưỡng tuỳ theo hiện tượng của bệnh gan
Như đã nói trên, dinh dưỡng tuỳ theo bệnh gan và ở giai đoạn nào. Gan cần năng lượng khác nhau tuỳ theo giai đoạn bê.nh. Trong lúc bị gan cấp tính bệnh nhân cần nhiều năng lượng vì thế nên ăn nhiều chất có năng lượng (calories) hơn. Nhưng lúc bị chai gan nặng, người bệnh nên giảm đi chất đa.m.
Bệnh sưng gan cấp tính
Bệnh gan cấp tính thường do viêm gan A, B, C, D, E hay rượu, thuốc uống. Ða số một số bệnh nhân bị sưng gan cấp tính thường là khoẻ mạnh trước khi bê.nh. Thiếu dinh dưỡng không phải là một vấn đề quan tro.ng. Nhưng lúc bị cấp tính, bệnh nhân có cách bị buồn nôn, ói mửa, tiêu chảy hay đau bụng, nên các bộ phân cơ thể không thể ăn uống được.
Những trường hợp đó cần phải nhập viện để điều trị. Riêng những bệnh nhân không có nhiều triệu chứng, không cần phải kiêng cữ nhiều. Tuy nhiên khi lúc bệnh viêm gan cấp tính, tế bào rất cần nhiều năng lượng để khôi phục, nên bổ sung thức ăn nhiều calories hơn bình thường. Nếu ăn được, nên ăn nhiều thức ăn có nhiều chất đạm và mỡ trong thời gian phục hồi. Nhưng trong lúc bệnh có khả năng làm đối với người bệnh buồn nôn, khó chịu và không muốn ăn. Trong những trường hợp đó, tốt nhất là ăn ít và ăn nhiều lần.
Bệnh sưng gan mãn tính
Trong lúc bị sưng gan mãn tính, đa số gan vẫn hoạt động bình thường, ngoại trừ khi gan tới giai đoạn chai gan nă.ng. Trong lúc thời kỳ đầu tiên, người bệnh nên ăn bình thường, bữa ăn được cân bằng có đầy đủ các chất năng lượng, vitamins và khoáng chất. Ðại khái là không cần phải kiêng cữ thức ăn.
Tuy nhiên có vài loại bệnh gan đặc biệt, người bệnh nên cần phải sửa đổi thực phẩm. Bệnh gan do nhiều chất sắt (Hemochroma-tosis), người bệnh nên tránh uống hoặc chích chất sắt và tránh ăn một vài đồ ăn có chất sắt hoặc nấu ăn dùng nồi nấu bằng sắt. Bệnh gan vì nhiều chất đồng (Wilson's disease), nên tránh ăn một số đồ ăn có chứa nhiều chất đồng chẳng hạn như đối vớicolate, hạt dẻ, shelfish, nấm.
Bệnh mỡ gan thường đưa đến bởi nhiều lý do chẳng hạn như starvation (đói), mập phì, thiếu chất đạm và phẫu thuật giảm béo (intestinal bypass), tiểu đường hoặc nhiều chất triglyceride. Dinh dưỡng đối với bệnh mỡ gan khác nhau tuỳ theo căn bê.nh. Nếu bị mỡ gan vì thiếu dinh dưỡng nên bổ sung thức ăn cân bình đầy đủ các chất glucid, đạm và mỡ. Nhưng bị vì lý do mập hay bị bệnh mỡ cao, nên xuống
cân và giảm đồ ăn mỡ. Nếu vì lý do rượu bia, người bệnh nên giảm uống rượu và tránh ăn thiếu dinh dưỡng.
Bệnh chai gan
Khi bị chai gan, một số tế bào bị thay thế bằng một số tế bào se.o. Những tế bào sẹo không tưởng còn giúp gan hoạt động bình thường đươ.c. Chai gan có giải pháp đưa tới hiện tượng thiếu dinh dưỡng. Bệnh nhân chai gan có cách cảm thấy buồn nôn, chán ăn, ói mửa và sút cân. Bệnh nhân vẫn nên bổ sung thức ăn bình thường và điều độ trong khoảng thời gian chai gan chưa nă.ng. Chỉ khi khoảng thời gian gan bị chai nặng, biến đổi thức ăn rất cần thiết bằng cách giảm chất đạm và muối.
Trung bình bệnh nhân bị chai gan cần 2.000 tới 3.000 calories một ngày để giúp gan phục sinh (regenerate). Tuy nhiên khi bị chai gan nặng ăn nhiều chất đạm quá có giải pháp gây ra hiện tượng chất ammonia tăng trưởng trong máu và có cách ra lú lẫn. Nhưng ăn ít chất đạm quá sẽ không giúp gan phục hồi. Ða số bệnh nhân nên ăn ít chất đạm khi đã từng bị lú lẫn do bệnh gan. Trung bình hàng ngày không được phép ăn hơn 2gm muối hay không chấm hay đổ thêm nước mắm hay xì dầu trong lúc ăn. Vì nhiều chất muối có biện pháp gây ra cổ chướng, sưng chân.
Khi bị cổ chướng hoặc sưng phù chân, người bệnh phải nên giảm chất muối trong đồ ăn và đôi khi phải bớt đi nước uống. Muối có rất nhiều trong thức ăn khi chúng ta ăn vì thế nên cẩn thận khi mua đồ ăn hộp hoặc ra ngoài ăn. Ðặc biệt đồ ăn Việt chúng ta có rất nhiều muối, buổi ăn lúc nào cũng có nước mắm hay nước tương. Trong nước mắm hay nước tương có rất nhiều chất muối. Vì vậy nên cẩn thận khi nêm nếm thực phẩm mỗi ngày.
Gan và rượu
Gan giữ gìn các bộ phân cơ thể từ những ảnh hưởng độc của rượu bằng cách phân ly rượu thành một vài chất không đô.c. Nhưng khi bị bệnh gan do rượu, siêu vi trùng gan B, C hay các bệnh gan khác, người bệnh tốt nhất không được phép uống rươ.u. Khi bị bệnh gan nhẹ, ngày nay chưa có bằng chứng nào bắt bệnh nhân không uống rượu.
Nhưng đa số bác sĩ khuyên bệnh nhân không nên uống rượu khi bị bệnh gan. Khi bị bệnh gan, mức được uống rượu có thể khác cho mỗi cá nhân, vì mỗi bệnh nhân có thể bị bệnh trong một số thời kỳ khác nhau. Nhưng có giải pháp cùng thời kỳ bị bệnh gan giống nhau, người bệnh có giải pháp bị ảnh hưởng khác nhau khi uống cùng một số lượng rượu giống nhau.
Thuốc và Gan
Có nhiều loại viên uống rất là hại đối với gan trong lúc bị bệnh gan. Bệnh nhân nên biết thuốc có hiệu quả hay hại đối với gan khi dùng bất cứ loại viên uống nào. Khi sử dụng thức ăn không được, người bệnh có mẹo hay cần phải uống thêm sinh tố (vitamins) và các khoáng chất khác. Nhưng không tưởng nghĩa là phải ăn uống rất nhiều vitamins, vì nhiều quá có giải pháp đưa đến rất nhiều tai hại cho toàn bộ cơ thể. Thuốc acetamin-ophen (Tylenol) có giải pháp hại đối với gan nếu dùng quá độ khi bị bệnh gan.
Trung bình không được phép dùng hơn 2gm Tylenol khi bị chai gan. Những thuốc uống nhức chẳng hạn như thuốc uống bắc, dược thảo, cỏ cây hoặc thực phẩm. Nhưng cho tới nay đa số không có được tìm hiểu lâu dài và công hiệu của một số loại thuốc uống này không rõ ràng. Có nhiều dược phẩm bổ ít đối với gan nhưng lại có ảnh hưởng phụ tai hại đối với các cơ quan khác trong toàn bộ cơ thể.Vì thế khi dùng những viên uống trên, người bệnh nên cân nhắc kỹ lưỡng.
Những chướng ngại khi sử dụng thức ăn lúc bị bệnh gan
Khi bị bệnh gan, nhiều người không bổ sung thức ăn vì bị mất cân. Hai lý do chính là chán ăn (loss of appetie) và buồn nôn. Ðây là một vài cách (tips) có biện pháp giúp đối với bệnh nhân bổ sung thức ăn đầy đủ dinh dưỡng.
Khi chán ăn:
Ăn ít nhưng không ngừng nghỉ thay vì ăn một bữa ăn to nhiều.
Cố gắng ăn không ngừng nghỉ khoảng 2-3 tiếng một lần
Ăn một số loại thực phẩm mình thích.
Ăn từ từ.
Nếu ăn không nên một vài chất solid, nên uống thêm các nước dinh dưỡng chẳng hạn như glucerna, ensure.
Khi bị buồn nôn:
Ðừng để cho mình đói, vì khi đói có khả năng mình bị buồn nôn hơn.
Ðồ lạnh dễ ăn hơn đồ nóng.
Ăn ít nhưng ăn thường khoảng 2-3 tiếng một lần. Không nên lo là phải ăn một buổi ăn cân bằng khi bị buồn nôn. Ăn một số gì mình có cách ăn được
Nếu một buổi ăn nào làm đối với mình buồn nôn, nên hít thở không khí trong lành trước khi ăn. Nên giữ miệng fresh bằng cách đánh răng, dùng các thuốc uống súc miệng hoặc chất mints.
Nên tránh ăn một vài thực phẩm có acid chẳng hạn như cam, bưởi, khóm. Tránh ăn những thức ăn cay, mỡ, hoặc thức ăn có mùi vị, quá nóng.
Tóm lại dinh dưỡng rất là quan trọng khi bị bệnh gan. Hầu hết những người bị bệnh gan nên cần có một bữa ăn cân bình, điều độ. Trong trường hợp bị chai gan nặng, đa số cần phải giảm đi chất đạm và muối. Bệnh nhân nên tham khảo với bác sĩ để có một chương trình dinh dưỡng; dược thảo đang được tiến hành nhưng hiện tại chưa có nghiên cứu nào chứng minh các viên uống Nam, thuốc uống Bắc, dược thảo, thức ăn bổ gan chữa cho hết bệnh gan. Tương lai, chúng ta sẽ hiểu biết thêm nhiều qua các tìm hiểu khác nhau để giúp chúng ta phòng ngừa, điều trị bệnh hiệu quả hơn.
Bác sĩ Nguyễn A. Huy tốt nghiệp Y khoa tại University of Minnesota; tốt nghiệp Chuyên khoa bệnh Nội Thương tại Santa Clara Medical Center, California; tốt nghiệp Chuyên khoa bệnh Tiêu Hóa và Gan tại University of Minnesota. Bác sĩ Huy hiện đang hành nghề tư tại San Jose, California.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét